Serebral Palsili çocuklarda yaygın biçimde görülen konuşma bozukluklarına erken müdahalenin kıymetini vurgulayan İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Lisan ve Konuşma Terapisi Kısmı Araştırma Vazifelisi Şevval Cengizli, “Erken devirde uygulanan çevresel zenginleştirme, ilerleyen devirlerde kas kontraktürleri ve deformiteler üzere sekonder komplikasyonların önlenmesine de katkı sunmaktadır. Bu nedenle uzmanlar, müdahalelerin tercihen 0–24 ay ortasında başlatılmasını önermektedir” dedi. Cengizli, erken teşhis, uygun rehabilitasyon planı ve aile iştirakini içeren bütüncül bir yaklaşımın Serebral Palsili bireylerin ömür kalitesini artırmak için en güçlü araç olduğunu söyledi.
İstanbul Atlas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Lisan ve Konuşma Terapisi Kısmı Araştırma Vazifelisi Şevval Cengizli, 6 Ekim Serebral Palsi Günü’nde Serebral Palsili çocuklarda ortaya çıkan lisan ve konuşma bozukluklarına ait değerlendirmede bulundu.
Serebral Palsi, nörogelişimsel bir durum
Serebral Palsi’nin doğum öncesinde, doğum sırasında yahut erken bebeklik devrinde meydana gelen beyin hasarı yahut gelişimsel bir bozukluk sonucu ortaya çıkabilen kalıcı bir nörogelişimsel durum olduğunu belirten Cengizli, “Serebral Palsi (SP), çocukluk boyunca motor fonksiyon, duruş ve uyum bozukluklarıyla seyretmekte; bireylerin ömür uzunluğu takviye gerektiren bir tabloyla karşı karşıya kalmasına yol açabilmektedir” dedi.
Motor gelişim gerilikleri görülüyor
Serebral Palsi’nin sırf motor sistemi etkileyen bir durum olmadığını belirten Cengizli, “Yapılan araştırmalarda, SP’li çocuklarda duyusal sistem, bilişsel işlevler, davranış, görsel-yönelim, sosyo-duygusal gelişim ve dil-iletişim üzere alanlarda da yüksek oranda ek etkilenimlerin bulunduğu görülmüştür. Motor gelişim gerilikleri çoklukla birinci fark edilen belirtiler olup; dönme, oturma, emekleme ve yürüme üzere kilometre taşlarında bariz gecikmeler görülebilir. Dikkat ve yürütücü fonksiyonlarda görülen bozukluklar ise yemek yeme, giyinme, oyun ve öz bakım üzere günlük hayat aktivitelerinde görülmekte ve ek uyarlama ihtiyaçlarını beraberinde getirmektedir” dedi.
Motor hünerleri ve bilişsel alanda zorlanmalar yaşanabiliyor
SP’li çocukların gelişim profilinin çok boyutlu zorluklar içerebildiğini kaydeden Cengizli, “Motor alanda kas tonusu düzensizlikleri, uyum zahmetleri, eklem sertlikleri ve istikrar meseleleri öne çıkmaktadır. İnce motor maharetlerde kavrama, obje manipülasyonu ve el-göz uyumu üzere alanlarda zahmetler sıklıkla görülebilmektedir. Bilişsel alanda ise dikkat, bellek, süreç suratı ve görsel-uzaysal işlemleme hünerlerinde bozulmalara değinilmiştir. Duyusal seviyede görsel algı, proprioseptif farkındalık ve duyusal işlemleme meseleleri görülebilmektedir. Davranışsal ve duygusal boyutta ise inaktivite, öğrenilmiş çaresizlik ve toplumsal ahenkte zorlanmalar tabloya eşlik edebilmektedir” dedi.
Konuşma üretiminde gecikme ve bozukluk görülüyor
SP’nin bağlantı alanında da değerli zahmetlerle seyredebildiğini kaydeden Cengizli, konuşma motor bozuklukları (dizartri, apraksi gibisi belirtiler), artikülasyon sorunları ve ses denetiminde zayıflıklara sık rastlandığını söyledi. Yapılan bir çalışmada 84 SP’li bireyin 69’unda (Yüzde 82) konuşma üretiminde gecikme yahut bozukluk tespit edildiğini kaydeden Cengizli, şunları söyledi:
“En sık görülen konuşma bozukluğu dizartri olarak öne çıkmaktadır. Bu tabloda konuşma suratında azalma, artikülasyon belirsizlikleri, nefes denetiminde yetersizlik ve genel olarak anlaşılabilirliğin düşüklüğü dikkat çekmektedir. Buna ek olarak, fonolojik süreçlerde bozulmalar ve makul seslerde daima yanlışlar da sıklıkla görülmektedir. Birtakım çocuklarda konuşma planlaması ve motor programlama süreçlerindeki bozulma, apraksi gibisi bir tabloya işaret edebilmektedir. Alıcı lisan ve söz edici lisan alanlarındaki zahmetler ise söz dağarcığı sonluluğu, sözdizimsel yapı yetersizlikleri, konuşma temposunda yavaşlık, monotonite ve ses şiddeti denetiminde sıkıntılar halinde kendini göstermektedir.”
Bebeklerde faal hareket programları ve terapiler değerli katkı sağlıyor
Serebral Palsi’nin çok boyutlu tabiatı nedeniyle uygun müdahalelerle SP’li bireylerin fonksiyonellik, irtibat kapasitesi ve iştirak seviyelerinde manalı ilerlemeler sağlanabildiğini tabir eden Cengizli, “Motor ve bilişsel gelişimi hedefleyen etkin hareket programları, çevresel zenginleştirme yaklaşımları ve oyun temelli terapiler, hem motor hünerleri hem de bilişsel gelişimi desteklemektedir. Araştırmalar, SP riski taşıyan bebeklerde çevresel zenginleştirmenin motor gelişim ve biliş üzerinde kıymetli katkılar sunduğunu göstermektedir. Bilhassa 6–18 ay ortası motor gelişim, 6–12 ay ortası ise bilişsel gelişim için kritik fırsat penceresi olarak değerlendirilmektedir” dedi.
Konuşma bozukluklarına yönelik çalışmalardan bahseden Şevval Cengizli, “Dizartri ve artikülasyon bozukluklarına yönelik ağır konuşma terapileri, alternatif ve destekleyici bağlantı (AAC) tahlilleri ile ses-nefes denetimine odaklanan çalışmalar, konuşma anlaşılırlığını bariz biçimde artırabilmektedir. Ayrıyeten teknoloji takviyeli uygulamalar, terapistlerin kıymetlendirme sürecini kolaylaştırmakta ve objektif ölçümlerle ilerlemenin daha düzgün izlenmesine imkan tanımaktadır” dedi.
İlk 24 ayda müdahale öneriliyor
Serebral Palsili bireylerin konuşma bozukluklarına ait erken müdahalenin ehemmiyetini vurgulayan Araştırma Vazifelisi Şevval Cengizli, “Erken müdahale, beyin gelişiminin ve nöroplastisitenin en ağır olduğu periyotları hedefleyerek en yüksek terapötik etkiyi sağlayan stratejidir. 0–3 yaş aralığında başlatılan müdahalelerin hem motor hem de bilişsel gelişim üzerindeki olumlu tesirleri sistematik araştırmalarla desteklenmiştir. Erken devirde uygulanan çevresel zenginleştirme, ilerleyen devirlerde kas kontraktürleri ve deformiteler üzere sekonder komplikasyonların önlenmesine de katkı sunmaktadır Bu nedenle uzmanlar, müdahalelerin tercihen 0–24 ay ortasında başlatılmasını önermektedir. Erken teşhis, uygun rehabilitasyon planı ve aile iştirakini içeren bütüncül bir yaklaşım, Serebral Palsili bireylerin hayat kalitesini artırmak için en güçlü araçtır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
